Als we gedrag willen veranderen denken we al snel aan de fascinerende technieken van Robert Cialdini: autoriteit, schaarste, social proof enzovoorts. We zien zulke technieken vaak als ‘trucjes’ die we eenmalig gebruiken voor een quick fix: om snel de verandering te krijgen die we willen zien. Dat kan werken. Tijdelijk.
Bij D&B vinden we dat een veranderaanpak houdbaar moet zijn. Het moet ook op de lange termijn werken. Pas dan help je je organisatie en de maatschappij écht vooruit.
Inefficiënt en onethisch: tijd voor de volgende stap
Veel maatschappelijke problemen zijn te herleiden naar gedrag. We zien dan ook dat gedragskennis steeds vaker wordt toegepast om deze problemen aan te pakken. In de praktijk, maar ook op beleidsniveau.
Dat maakt ons gelukkig.
Tegelijk merken we dat de quick fix – zo snel mogelijk resultaat willen zien – nog te vaak het doel is. We snappen die verleiding, maar met dit uitgangspunt los je geen maatschappelijke problemen op die al jaren bestaan. Menselijk gedrag is complex. Mensen vertonen het gedrag dat jij wil veranderen vaak al jaren en tal van onbewuste processen en omgevingsfactoren houden het in stand. Dat verander je niet zomaar even. Daar is meestal een lange adem voor nodig.
Kiezen voor de quick fix is dan ook als pleisters plakken op een geïnfecteerde wond. Je stopt het bloeden even, maar je geneest niks.
Dit is inefficiënt: het probleem komt telkens terug en jij moet keer op keer geld, tijd en moeite investeren om het aan te pakken.
Belangrijker nog, is dat deze kortetermijnaanpak niet erg ethisch is. Je helpt mensen even vooruit maar laat ze daarna weer terugvallen in de oude, problematische patronen.
Als we écht impact willen hebben moeten we de volgende stap zetten. Dan moeten we die verleidelijke quick fix weerstaan en inzetten op langdurige gedragsverandering.
Goede analyse essentieel voor langetermijneffect
Om langdurige gedragsverandering te bereiken is een goede analyse essentieel. Hoe ontstaat het gedrag dat je wil veranderen; welke motieven, weerstanden en omgevingsfactoren spelen een rol? En wat is er nodig om het gedrag langdurig te veranderen? Alleen dan kun je de juiste aanpak kiezen: een aanpak die aansluit op jouw specifieke doelgroep en casus.
Soms ontdek je zo dat eenmalig een techniek toepassen voldoende is voor een langetermijneffect, bijvoorbeeld het felgroen maken van afvalbakken. Maar meestal is er meer nodig.
3 strategieën voor langdurige gedragsverandering
Op hoofdlijnen zijn 3 strategieën belangrijk als je gedrag blijvend wil veranderen. Eén van deze strategieën of een combinatie is noodzakelijk voor een langdurig effect:
- Richt de omgeving optimaal in
- Creëer gewoonten
- Raak en stimuleer intrinsieke motivatie
De omgeving optimaal inrichten
De omgeving stuurt ons gedrag continu. Ontbreken opvallende afvalbakken op onze looproute? Dan gooien we ons afval eerder op de grond. Liggen de frikandelbroodjes binnen handbereik in de kantine terwijl we meer moeite moeten doen om salade te pakken? Dan is de kans groter dat we op de ongezonde tour gaan.
Als je gedrag langdurig wil veranderen maar je doet niks aan de omgeving waarin het gedrag plaatsvindt, is de kans groot dat deze het oude, ongewenste gedrag blijft uitlokken. Dan zijn de effecten van jouw mooie aanpak maar van korte duur.
Zo’n terugval voorkom je door de omgeving zo in te richten dat deze niet het oude, maar juist het nieuwe, gewenste gedrag stimuleert. Met de juiste aanpassingen maak je van de omgeving je vriend in plaats van je vijand.
Gewoonten creëren
Als mensen aan iets nieuws beginnen moeten ze allerlei bewuste én onbewuste obstakels overwinnen. Denk aan de negatieve omgevingsinvloeden die we hierboven beschreven, onverwachte tegenslagen (regen als je wil fietsen naar je werk), onduidelijkheid over het juiste gedrag (wat is gezond eten precies?) en een gebrek aan zelfvertrouwen. In het begin lukt het vaak om deze obstakels te overwinnen op basis van wilskracht. Maar die wilskracht raakt snel uitgeput, waardoor volhouden moeilijker wordt.
Een tweede manier om langdurige gedragsverandering te bereiken is dan ook zorgen dat het nieuwe, gewenste gedrag niet afhankelijk is van onze wilskracht in iedere nieuwe situatie, maar automatisch verloopt. Ofwel: je doelgroep helpen om van het gewenste gedrag een gewoonte te maken Zo zorg je er als het ware voor dat de autopiloot aangaat op de juiste momenten, waardoor de kans op een verkeerde afslag kleiner wordt.
Intrinsieke motivatie raken en stimuleren
Vaak doe je bij gedragsverandering een beroep op de extrinsieke motivatie van je doelgroep: motivatie om gedrag te vertonen door factoren van buitenaf. Niet zijzelf maar jij wil namelijk dat ze haar gedrag verandert en soms zet je beloningen of regels in om dit te bereiken.
Gedrag veranderen met zulke externe invloeden werkt tijdelijk, maar op de lange termijn zet het meestal geen zoden aan de dijk. Als jij stopt met stimuleren en de externe factoren wegvallen, valt het nieuwe gedrag namelijk ook weg.
Zo’n terugval voorkom je als je zorgt dat je doelgroep het nieuwe, gewenste gedrag zelf wil vertonen. Als ze intrinsiek gemotiveerd is om vol te houden. Het raken en stimuleren van intrinsieke motivatie is dan ook de derde strategie voor langdurige gedragsverandering.
Welke aanpak in jouw casus noodzakelijk is voor een langdurig effect hangt af van je analyseresultaten: speelt de omgeving een grote rol bij jouw probleemgedrag (zoals bij het laten slingeren van afval)? Dan is de eerste strategie in ieder geval belangrijk. Wil je gedrag stimuleren dat vaak herhaald moet worden en veel discipline vergt (zoals gezond eten)? Dan zijn alle drie de strategieën essentieel. Hier later meer over.
Werken vanuit een langetermijnvisie: doe jij mee?
Menselijk gedrag is de oorzaak en daarom ook de oplossing voor veel maatschappelijke problemen. Dat besef dringt langzaam door bij veel organisaties en de overheid: zij zetten steeds vaker gedragsveranderingstechnieken in.
De volgende cruciale stap is het opzetten van de langetermijnbril.
Met gedrag zo makkelijk mogelijk willen veranderen en nog liever snel resultaat willen zien, schiet je weinig op. Als organisatie niet en op maatschappelijk vlak ook niet. Sterker nog, door toe te geven aan de kortetermijnverleiding raak je steeds verder verwijderd van een oplossing. Het probleem blijft namelijk groeien en jij moet steeds meer moeite doen om je quick fix te laten ‘slagen’.
Werken vanuit een langetermijnvisie is geen pré, het is het enige goede om te doen. Voor ons allemaal. Doe jij mee?
P.S. Binnenkort delen we nog een aantal artikelen over langdurige gedragsverandering. In deze artikelen zoomen we in op de 3 besproken strategieën: Waarom en wanneer zijn ze effectief? En hoe pas je ze toe? Wil je deze artikelen in je mailbox? In het kader rechts kan je je aanmelden.
0 reacties
Wederom een interessante blog, dank!
Na het lezen van de blog vraag ik me af wat jullie idee is over wilskracht? Ik snap dat wilskracht en gewoontes worden nog steeds vaak met elkaar in verband worden gebracht – zoals in deze blog – maar het idee dat wilskracht eindig is is ontkracht door diverse replicatie experimenten.
Zien jullie wilskracht meer als een emotie, of misschien als grit?
Hoi Nick, bedankt voor je reactie. Goede vraag! Als je nieuw gedrag uitvoert zijn er vaak allerlei factoren die dat moeilijk maken, die je moet weerstaan of overwinnen om vol te houden. In het begin lukt dat meestal goed: dan is er nog veel wilskracht. Maar die raakt vrij snel uitgeput. Dat is dan niet voor altijd, wilskracht kan weer groeien. Zie het als een soort spier die uitgeput kan raken maar ook weer op kracht kan komen. Door van het nieuwe gedrag een gewoonte te maken hoef je minder op wilskracht te vertrouwen om je op het goede pad te houden. Het gedrag is dan een routine die je automatisch uitvoert.
Hoi Suzie,
Bedankt voor je reactie. Misschien was ik niet helemaal duidelijk in m’n vraag, sorry daarvoor. Ik bedoelde aan te geven dat men tegenwoordig niet meer zeker is of wilskracht als een spier kan worden gezien. Sterker nog, eigenlijk is men niet zeker of wilskracht uberhaubt wel bestaat.
Zie hier een referentie: http://www.slate.com/articles/health_and_science/cover_story/2016/03/ego_depletion_an_influential_theory_in_psychology_may_have_just_been_debunked.html
Mijn vraag was, als we aannemen dat wilskracht niet meer als spier kan worden gezien (of als een eindige bron), hoe kijken jullie tegen wilskracht aan?
Hoi Nick,
Dank voor je antwoord! Zoals vaak bij wetenschappelijke discussies is het lastig om te bepalen wie er gelijk heeft: er is veel onderzoek dat laat zien dat wilskracht wel als een spier werkt en nu ook aardig wat onderzoek dat suggereert dat het anders zit. Vaak ligt de waarheid ergens in het midden en is het effect afhankelijk van de omstandigheden. Als het goed is, is Baumeister nu zelf bezig met een replicatie. We zijn benieuwd wat daar uit komt. Ook als wilskracht niet (in alle situaties) werkt als een spier, kun je voor langdurige gedragsverandering niet vertrouwen op bewuste intenties van mensen zoals de wil om iets te doen of vol te houden. Ons gedrag verloopt grotendeels onbewust en wordt gestuurd door basisbehoeften en omgevingsfactoren. Er is veel onderzoek dat een gat laat zien tussen wat mensen willen en zeggen te doen en wat ze daadwerkelijk doen.
Top, bedankt voor je antwoord! Ik kan me daar zeker in vinden. Ben ook benieuwd wat de nieuwe onderzoeken zullen laten zien.
Deze blog hangt in Antwerpen aan een workshop die jullie begeleid hebben, waar ik helaas niet mocht bij zijn. Mijn gedrag is wellicht te veranderend :-). Wat ik totaal mis in deze blog is de rol van de overheid als BELEIDsmakers. Het roken in openbare plaatsen is niet gestopt door gedragsverandering maar…, veiligheid in het verkeer wordt niet verkregen door gedragsverandering…., er zijn zo honderdduizenden regeltjes op te sommen die onze dagdagelijkse levenswijze bijna compleet bepalen. Als je als overheid kijkt, daar start het toch mee?? Hooguit kan je een draagvlak vergroten door gedragsveranderende processen, maar je hebt als overheid een enorme invloed op het kader, de omgevingsfactoren. Hebben jullie daar ook iets over.
Hoi Luc,
Bedankt voor je reactie! Je hebt helemaal gelijk: hoe je de omgeving inricht is ontzettend belangrijk voor gedragsverandering en de overheid kan daar een grote rol in spelen. We hebben hier een artikel over geschreven: https://www.dbgedrag.nl/langdurige-gedragsverandering-invloed-omgeving/
Groetjes Suzie